Pan Marcin ma małoletniego syna Bartka, którego zaraz po jego urodzeniu uznał przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Dziecko pochodzi bowiem ze związku nieformalnego.
Po upływie kilku lat Pan Marcin nabrał wątpliwości, czy Bartek jest na pewno jego synem. Zauważył, że syn nie ma żadnych cech fizycznych podobnych do niego a ponadto wiedział, że matka dziecka mogła w okresie koncepcyjnym obcować jeszcze z innym, poza nim, mężczyzną. Dlatego wspólnie z matką dziecka postanowił przeprowadzić badanie DNA, które wykluczyło jego ojcostwo. Co może zrobić w tej sytuacji pan Marcin i czy może odwołać uznanie małoletniego Bartka za swojego syna?
W takiej sytuacji mężczyzna, który uznał ojcostwo, może wytoczyć powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi. W razie uznania ojcostwa przed urodzeniem się dziecka już poczętego, bieg tego terminu nie może rozpocząć się przed urodzeniem się dziecka (art. 78 k.r.o). W sytuacji pana Marcina okres 6 miesięcy zaczął biec od chwili w której otrzymał wyniki badania DNA. Powództwo, które wytoczy będzie skierowane przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje – przeciwko dziecku.
Co istotne, powództwo o ustalenie Pan Marcin może wytoczyć wyłącznie do chwili osiągnięcia przez małoletniego Bartka pełnoletności. Po tym czasie, z powództwem tym nie może wystąpić ani mężczyzna, który wcześniej uznał dziecko ani też matka dziecka. W tej sytuacji powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania dziecka może wnieść samo dziecko, które ma na to trzy lata od osiągnięcia pełnoletności. Jeśli więc syn pana Marcina, Bartek, dowie się o wynikach badania DNA, które zaprzeczyły ojcostwo pana Marcina, może wytoczyć powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania jak tylko stanie się pełnoletni, w okresie 3 lat od osiągnięcia tego wieku.
Co jednak, gdy pan Marcin przeoczył upływ 6 miesięcznego terminu od chwili, kiedy dowiedział się, że nie jest ojcem Bartka?
W myśl art. 86 k.r.o, powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa może wytoczyć także prokurator, jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego. Prokurator nie jest związany terminem z wystąpieniem z takim powództwem do sądu a celem jego uprawnienia jest doprowadzenie do ustalenia stanu cywilnego zgodnie z tzw. prawdą genetyczną, zwłaszcza wtedy gdy nie mogą tego uczynić osoby bezpośrednio zainteresowane, tj. ojciec, który uznał dziecko, matka dziecka lub samo dziecko. Pan Marcin musi zatem przekonać prokuratora, przedstawiając mu wyniki badań DNA, że takie postępowanie leży w dobrze pojętym interesie dziecka czy też interesie społecznym.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 19 kwietnia 2012 r., IV CSK 459/1, legitymacja do wytoczenia powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa przysługuje także mężczyźnie, który uznał ojcostwo wiedząc, że nie jest biologicznym ojcem dziecka. Oznacza to, że pan Marcin mógłby wystąpić z takim powództwem nawet wtedy, gdy w chwili uznania dziecka wiedział, że rzeczywiście nie jest jego ojcem. Powództwo to przysługuje zatem mężczyźnie który w chwili uznania był przekonany, że dziecko pochodzi od niego jak i temu, który wiedział, że faktycznie ojcem nie jest. Taka wykładnia art. 78 k.r.o. uwzględnia preferencję w zakresie opierania stosunków prawnorodzinnych pomiędzy rodzicami a dzieckiem na rzeczywistej, tj. zgodnej tzw. prawdą genetyczną, więzi z dzieckiem.
Na koniec dodać należy, że jeżeli w stosunku do pana Marcina sąd unieważni uznanie ojcostwa dziecka to nie może on żądać zwrotu wypłaconych dotychczas na rzecz dziecka świadczeń alimentacyjnych.
